Opinia rzecznika TSUE w sprawie neosędziów: co dalej z orzeczeniami?

Indywidualna ocena statusu neosędziów w świetle opinii rzecznika TSUE

Opinia rzecznika generalnego TSUE w sprawie C-521/21 po raz kolejny rzuca światło na spór o legalność powołań sędziowskich dokonywanych z udziałem obecnej Krajowej Rady Sądownictwa (tzw. neoKRS). Wbrew oczekiwaniom wielu środowisk prawniczych, sam udział tego organu w procesie nominacyjnym nie został uznany za wystarczający do automatycznego wykluczenia sędziego z orzekania. Dean Spielmann zaznaczył, że każda sprawa powinna być rozpoznawana indywidualnie, z uwzględnieniem całokształtu okoliczności – co oznacza odejście od automatyzmu i konieczność stosowania wieloaspektowej analizy prawnej.

Wątpliwości konstytucyjne wokół neoKRS i ich konsekwencje dla wymiaru sprawiedliwości

Sędzia Trybunału Konstytucyjnego Piotr Pszczółkowski w swoim zdaniu odrębnym jednoznacznie wskazał, że obecna forma KRS, ukształtowana ustawą z 2017 r., narusza art. 187 ust. 1 Konstytucji RP. Kluczowym zarzutem jest dominacja czynnika politycznego w procesie wyboru członków Rady, co przekłada się na utratę jej niezależności. W związku z tym powołania sędziowskie dokonane przy udziale tego organu są systemowo wadliwe. Tezy te potwierdzają wyroki TSUE i ETPCz, które wskazują na naruszenie prawa do sądu ustanowionego ustawą oraz niezawisłości sędziowskiej. Tym samym każdy wyrok wydany przez sędziego powołanego z udziałem neoKRS może być uznany za dotknięty wadą prawną.

Skutki prawne i możliwe konsekwencje procesowe

Zgodnie z aktualną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego oraz przepisami kodeksu postępowania cywilnego i karnego, orzeczenia wydane przez wadliwie powołanych sędziów mogą podlegać uchyleniu z mocy prawa. W procesach cywilnych zastosowanie ma art. 379 pkt 4 in fine k.p.c., zaś w sprawach karnych – art. 439 § 1 pkt 6 in fine k.p.k. Oznacza to, że nawet prawomocne wyroki mogą zostać zakwestionowane, jeżeli okaże się, że orzekał je neosędzia. W praktyce prowadzi to do ryzyka destabilizacji systemu orzeczniczego oraz konieczności ponownego rozpoznania wielu spraw.

Podsumowanie

Spór o legalność powołań sędziów z udziałem neoKRS nie dotyczy jedynie formalizmów – ma on bezpośredni wpływ na prawa obywateli do rzetelnego procesu i sądu niezależnego. Choć opinia rzecznika TSUE nie jest wiążąca, jej treść wskazuje na możliwość dalszego funkcjonowania neosędziów, ale pod warunkiem indywidualnej oceny każdego przypadku. W świetle istniejących orzeczeń unijnych i krajowych, nie można jednak ignorować systemowej wady w procesie nominacyjnym. Każdy obywatel ma prawo domagać się kontroli legalności składu sądu, a w razie wątpliwości – skorzystać z pomocy prawnej, by skutecznie ochronić swoje prawa.